3. Goed pensioenfondsbestuur

Stichting Pensioenfonds UWV is het ondernemingspensioenfonds van het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV) en is statutair gevestigd in Amsterdam. De stichting werd op 1 januari 2003 opgericht en staat bij de Kamer van Koophandel ingeschreven onder nummer 34183728.

De afbeelding hieronder laat de organisatiestructuur van Pensioenfonds UWV zien. Er waren in 2023 geen veranderingen in de organisatiestructuur.

Het bestuur evalueert elk jaar zijn eigen functioneren. Eens in de drie jaar gebeurt dat met externe begeleiding. In 2023 deed het bestuur de zelfevaluatie zelf. Tijdens de zelfevaluatie staan de bestuursleden stil bij de manier waarop ze besturen. Ze besteden ook aandacht aan gedrag en cultuur. De uitkomsten van de zelfevaluatie gebruiken ze om de governance van het pensioenfonds te versterken. Het bestuur constateerde bijvoorbeeld dat de deelname van bestuursleden aan kennissessies vermogensbeheer als belangrijk verbeterpunt wordt gezien. Voor de countervailing power van het bestuur is het van belang dat bestuursleden ernaar streven hier maximaal bij aan te sluiten.

Ook kan de diversiteit in het bestuur nog steeds worden verbeterd. Het bestuur blijft de wens tot meer diversiteit actief uitdragen naar de partijen die bestuursleden voordragen. Het bestuur heeft afgesproken om harde eisen op te nemen in de profielschets op het gebied van diversiteit, waarbij het bestuur kan afzien van benoeming indien kandidaten niet aan de profielschets voldoen.

Daarnaast staat het bestuur jaarlijks stil bij het onderwerp integriteit. Dit gebeurt in een aparte integriteitsessie onder leiding van de compliance officer. In 2023 was ‘ethisch leiderschap’ het thema. Een medewerker van Bureau Integriteit van UWV verzorgde de inhoud van deze sessie. Ethisch leiderschap wordt betrokken in de collectieve zelfevaluatie 2024.

We hebben een gedragscode. Jaarlijks tekenen de bestuursleden en andere verbonden personen voor de naleving van de gedragscode. In 2024 wordt de gedragscode geëvalueerd vanuit het denkkader van ethisch leiderschap.

Het bestuur heeft voortdurend aandacht voor de kennis en vaardigheden die nodig zijn om zijn taken goed te kunnen vervullen. De deskundigheidsmatrix maakt inzichtelijk op welke onderwerpen kennisontwikkeling nodig is. Net als in voorgaande jaren was in 2023 vermogensbeheer een belangrijk onderwerp. De adviseur opleidingen hielp het bestuur om de kennis van vermogensbeheer te vergroten. Aan iedere bestuursvergadering ging een kennissessie vooraf. Dan werden vermogensbeheervraagstukken besproken die tijdens de vergadering aan bod kwamen. Daarnaast vonden in 2023 themasessies plaats over specifieke onderwerpen. Voorbeelden zijn de jaarlijks terugkerende integriteitsessie en een themasessie over de Wet Toekomst Pensioenen.

We hebben HRM-beleid om de geschiktheid van bestuursleden en de diversiteit en de continuïteit binnen het bestuur te waarborgen. Het HRM-beleid richt zich op het aantrekken en behouden van geschikte bestuursleden en op het bevorderen van hun deskundigheid. Het doel is een beheerste en integere bedrijfsvoering op de lange termijn. Het HRM-beleid past bij onze omvang, organisatie en werkzaamheden. We evalueren het beleid minimaal elke drie jaar.

We hebben een beheerst en duurzaam beloningsbeleid. In ons beloningsbeleid staat welke vergoeding de bestuursleden, de leden van het verantwoordingsorgaan, de raad van toezicht en externe leden voor hun werkzaamheden krijgen. Met ons beloningsbeleid willen we geschikte leden aantrekken en behouden. We hebben het beloningsbeleid zo ingericht dat we het integriteitrisico goed kunnen beheersen. Het beloningsbeleid moedigt bijvoorbeeld niet aan om te grote risico’s nemen. Het beloningsbeleid staat op onze website.

We verstrekken geen leningen aan bestuurders. Ook zijn er geen vorderingen op (oud-)bestuurders.

Pensioenfondsen moeten laten zien dat ze de juiste dingen doen om goed te functioneren. Ook moeten ze uitleggen wat ze doen. De Code Pensioenfondsen helpt daarbij. Het doel van de Code Pensioenfondsen is het functioneren van het bestuur verbeteren én inzichtelijk maken. In de code staan normen voor ‘goed pensioenfondsbestuur’. De Pensioenfederatie en de Stichting van de Arbeid hebben deze normen samen gemaakt. De Code Pensioenfondsen heeft acht thema’s. Bij elk thema horen een principe en een aantal normen.

In 2023 liep de eerste termijn af van de heer Van der Stee en de heer Edgar als bestuurslid namens de werkgever. De heer Van der Stee werd benoemd voor een tweede termijn van vier jaar. De heer Edgar is benoemd voor een tweede termijn tot uiterlijk 20 december 2025. Op dat moment eindigt het dienstverband van de heer Edgar bij UWV vanwege het bereiken van de AOW-leeftijd. Statutair eindigt daarmee ook zijn tweede termijn als bestuurslid van het pensioenfonds.

In 2023 trad de heer Huizing af als bestuurslid namens de deelnemers. We bedankten hem voor zijn inzet.

We benoemden:
• de heer Dudink als bestuurslid namens de deelnemers (hij was plaatsvervangend bestuurslid).
• de heer Rovers als bestuurslid namens de werkgever.
• de heer Leliefeld als plaatsvervangend bestuurslid namens de deelnemers.

De heer Bakim en mevrouw Janssen traden af als leden namens deelnemers. We bedankten hen voor hun inzet. Namens de deelnemers traden mevrouw Tollenaar en de heer Zegel toe als lid respectievelijk plaatsvervangend lid.

Het bestuur streeft naar ten minste één man en één vrouw en één lid jonger dan 40 jaar in het bestuur en het verantwoordingsorgaan. Het bestuur heeft een groeiambitie op het gebied van diversiteit dat is vastgelegd in het diversiteitsbeleid van het pensioenfonds. De tabel hieronder geeft een overzicht van de diversiteit van het bestuur, de raad van toezicht en het verantwoordingsorgaan op 31 december 2023. We telden ook de plaatsvervangers mee.

De Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) geldt sinds 2018. De AVG wijst pensioenfondsen aan als ‘verwerkingsverantwoordelijke’ van persoonsgegevens. Als verwerkingsverantwoordelijke moeten we expliciet kunnen aantonen dat we voldoen aan de eisen van de AVG.

Naast de gewone, jaarlijks terugkerende uitvragen vonden in 2023 geen (doorlopende) onderzoeken van DNB plaats.

In 2023 kregen we geen waarschuwingen of aanwijzingen van DNB. DNB legde ons ook geen dwangsommen of boetes op. Er werd geen bewindvoerder aangesteld. De bevoegdheidsuitoefening van onze organen was niet gebonden aan toestemming van DNB.

De AFM legde in 2023 geen toezichtsmaatregelen aan ons op.

Van Lanschot Kempen (VLK) is onze fiduciair manager. De fiduciair manager houdt namens ons toezicht op de beleggingsmandaten en beleggingsfondsen van onze externe vermogensbeheerders. Ook adviseert de fiduciair manager het bestuur over het (strategisch) beleggingsbeleid, de portefeuillesamenstelling, het beleid voor maatschappelijk verantwoord beleggen en de selectie en evaluatie van externe vermogensbeheerders. De fiduciair manager treedt op als coördinerend vermogensbeheerder bij de uitvoering van het beleggingsbeleid door de externe vermogensbeheerders. De fiduciair manager is zowel beheerder van de totale beleggingsportefeuille als eerstelijns risicomanager. In deze rol is de fiduciair manager ook verantwoordelijk voor de monitoring en rapportage van de activiteiten van de externe vermogensbeheerders.

Cardano is manager van onze derivatenportefeuilles. Deze gebruiken we voor de afdekking van het renterisico en het valutarisico. In de derivatenportefeuille zet Cardano ook kredietwaardige staatsobligaties in, om het renterisico af te dekken. In 2023 evalueerden we de dienstverlening van Cardano. De conclusie was dat Cardano nog steeds de meest geschikte Liability Driven Investments (LDI-)beheerder is voor Pensioenfonds UWV.

Bank of New York Mellon (BNYM) is onze bewaarbank (custodian), beleggingsadministrateur en onderpandmanager. Daarnaast is BNYM verantwoordelijk voor de onafhankelijke performanceberekening en de onafhankelijke monitoring van beleggingsrestricties.

TKP Pensioen voert onze pensioenadministratie, financiële administratie en pensioencommunicatie uit. We maakten afspraken over het niveau van de dienstverlening voorafgaand aan en tijdens de transitieperiode naar de nieuwe pensioenregeling in het kader van de Wtp. Onder bepaalde voorwaarden kunnen we het contract eerder beëindigen.

Willis Towers Watson (WTW) is de actuarieel en pensioenjuridisch adviseur van het pensioenfonds.

Integraal risicomanagement (IRM) is een continu proces dat we op vaste momenten evalueren om het verder te kunnen verbeteren.

Ons belangrijkste doel is een zo goed mogelijk pensioenresultaat halen voor de deelnemers, met de ambitie om in de toekomst toeslagen te kunnen verlenen. Om dit doel te bereiken, neemt het bestuur weloverwogen risico’s. De risico’s die het bereiken van dit doel kunnen belemmeren, willen we beheersen. Daar is ons risicoprofiel op gericht.

In 2023 besloten we de staffel waarmee we het renterisico beheersen aan te passen. In paragraaf 2.1.2 lichten we dit toe.

In 2023 verbeterde onze actuele financiële situatie, gemeten in dekkingsgraad, verder. Dit maakte het mogelijk om te besluiten dat per 1 januari 2024 de pensioenen voor de actieve deelnemers geïndexeerd kon worden conform de maatstaven vastgelegd in het pensioenreglement.

De risicohouding is de mate waarin we bereid zijn om risico’s te lopen om onze doelen te bereiken. Hoeveel risico we kunnen lopen is ook afhankelijk van de kenmerken van ons pensioenfonds.

Onze risicohouding bestaat uit drie onderdelen:

1. kwalitatieve uitgangspunten;
2. kwantitatieve uitgangspunten op korte termijn (uitgedrukt in het vereist eigen vermogen);
3. kwantitatieve uitgangspunten op lange termijn (uitgedrukt in het pensioenresultaat en de ondergrenzen van de haalbaarheidstoets).

Het bestuur heeft samen met de cao-partijen de beleidsuitgangspunten voor de uitvoering van de pensioenregeling in kaart gebracht. Deze beleidsuitgangspunten zijn de kwalitatieve uitgangspunten voor onze risicohouding. Het zijn ook de belangrijkste uitgangspunten voor beleidswijzigingen.

Het risico op de korte termijn komt tot uitdrukking in de hoogte van de vereiste dekkingsgraad. Onze vereiste dekkingsgraad is 117,0 procent.

Het risico op de lange termijn komt tot uitdrukking in het pensioenresultaat en de ondergrenzen van de haalbaarheidstoets. We voeren de haalbaarheidstoets elk jaar uit, volgens de wettelijke voorschriften en parameters van DNB. We baseren de haalbaarheidstoets op de pensioenregeling volgens de cao en op onze eigen doelen en uitgangspunten. Het pensioenresultaat bepalen we volgens de voorgeschreven methode en stemmen we af met de cao-partijen. Daarnaast bepaalt het bestuur een kwantitatieve ondergrens die past bij onze risicohouding.

We voeren een risicoanalyse uit om de risico’s te beoordelen. Dat doen we op een integrale manier. In de risicobeoordeling beschrijven we elk risico samen met de beheersmaatregelen die tot een acceptabel restrisico leiden. We behandelen eerst de financiële risico’s en vervolgens de niet-financiële risico’s. De risicobeoordeling staat in bijlage 2. In 2023 was er vooral aandacht voor beheersing van IT- en cyberrisico’s.

In onze risicobeoordeling kennen we een bepaalde zwaarte toe aan de risico’s. 

In 2023 leidde dat tot het volgende nettorisicobeeld ten opzichte van 2022:

• Het omgevingsrisico nam iets toe ten opzichte van 2022. Dit komt doordat met het duidelijker worden van de contouren van de Wet toekomst pensioenen de toegenomen complexiteit uitkristalliseert. De Wtp is van kracht geworden per 1 juli 2023. De uiterste implementatiedatum is een jaar naar achteren geschoven naar 1 januari 2028. Verschillende politieke partijen overwegen de verplichting tot het uitvoeren van een referendum over invaren onder deelnemers toe te voegen. Hierover is nog niet alles duidelijk. We houden de ontwikkelingen nauwgezet in de gaten.
• Ons uitbestedingsrisico nam ook iets verder toe. Dit komt doordat de Wtp in de implementatiefase komt. Uiteraard moet een nieuw pensioenadministratiesysteem worden gebouwd door onze pensioenadministrateur. De samenwerking met onze uitbestedingspartners (fiduciair, bewaarbank en pensioenuitvoeringsorganisatie) is verder geïntensiveerd. Onder het nieuwe pensioenstelsel zal de gegevensuitwisseling tussen fiduciair, custodian en uitvoerder intensiveren. De verandering in waarde wordt toebedeeld aan de individuele deelnemers. De markt heeft hiervoor een standaard (SIVI) ontwikkeld. Onze uitbestedingspartners zijn bij deze ontwikkeling nauw betrokken. Natuurlijk voeren we de regie, maar we zijn ook afhankelijk van de prestaties van onze partners. We houden de voortgang bij onze partners continu in de gaten en sturen bij wanneer dat nodig is.
• Ook het IT-risico is naar onze mening toegenomen. Reden hiervoor is dat onder invloed van geopolitieke spanningen de dreiging van cyberaanvallen op (semi-)overheidsorganisaties is toegenomen. Het pensioenfonds en de uitbestedingspartners hebben adequate maatregelen getroffen, echter kan een cyberaanval met impact op deelnemers niet worden uitgesloten.

In 2023 verbeterde de financiële positie van het pensioenfonds zich verder. In 2022 raakten wij uit ‘herstel’ en kon het pensioenfonds sinds geruime tijd weer toeslag toekennen. In 2023 was dit ook het geval (zie paragraaf 2.1.4). Gedurende het jaar is een ALM-studie gedaan ter bepaling van het beleggingsbeleid voor de komende drie jaar. Alhoewel het pensioenfonds nu uit herstel is en meer beleggingsrisico mag nemen, is hier door het bestuur terughoudend mee omgegaan. Eind 2023 heeft het bestuur iets meer belegd in Nederlandse hypotheken en iets minder in staatsobligaties. Volgens de uitkomsten van de ALM-studie leverde deze aanpassing een verbetering van het risico-rendementsprofiel op. Het bestuur heeft hierbij tevens overwogen dat de tijd tot het moment van overgaan op een nieuwe pensioenregeling nog relatief kort is. Het bestuur acht het daarom niet passend het risico in de beleggingsportefeuille drastisch te verhogen. 

Halverwege het jaar besloot het pensioenfonds tot aanpassing van de rente-afdekking. Op basis van kwantitatieve en kwalitatieve analyse is de renterisico-afdekkings-staffel aangepast. Dit heeft vanwege ontwikkelingen op de rentemarkt geleid tot een verhoging van de afdekking naar 72,5%. Aan het eind van het jaar is deze mate van afdekking nog steeds actueel. Uiteraard is rekening gehouden met de risicobereidheid van onze deelnemers.

Alhoewel de financiële situatie zich goed heeft ontwikkeld gedurende het jaar betekent dit niet dat het risico op pensioenverlagingen van de baan is. De waarde van beleggingen kan sterk op en neer bewegen. We kunnen dus niet uitsluiten dat we tijdens de transitie naar de nieuwe pensioenregeling de pensioenen toch nog moeten verlagen.

In paragraaf 1.5.1 lichten we de ontwikkelingen rond de Wet toekomst pensioenen toe. Het bestuur actualiseert periodiek de relevante risico’s voor de implementatie en de uitvoering van de nieuwe pensioenregeling. Deze risico’s stemmen we ook af met de onafhankelijke risicomanager.

Het bestuur heeft in het kader van strategische risico’s vooral gesproken over de implementatie van de Wtp. Op reguliere basis worden de ontwikkelingen binnen het pensioenfonds en de belangrijkste uitbestedingspartijen (TKP, VLK en BNYM) besproken. Om grip te houden op de implementatie heeft het pensioenfonds een eigen project ingericht en neemt het deel als adviseur aan het implementatieproject van de cao-partijen. Zie ook hoofdstuk 4 Toekomst van het pensioenfonds.

Initieel hadden de cao-partijen en het pensioenfonds als ambitiedatum afgesproken om de implementatie 1 januari 2026 te voltooien. In lijn met de afgesproken maatregelen heeft het pensioenfonds de haalbaarheid van deze datum continu gemonitord en gechallenged. Hierbij is rekening gehouden met de afhankelijkheden van onder meer de pensioenuitvoeringsorganisatie, de overige kern-uitbestedingspartijen en adviseurs. Ook is de borging van een zorgvuldige procesgang, waarin alle belanghebbenden adequaat hun rol kunnen invullen, in de monitoring betrokken. Dit heeft geleid, in overleg met de werkgever en overige cao-partijen, tot het verschuiven van de ambitiedatum met tenminste een jaar.

Het pensioenfonds beoogt vooralsnog op 1 januari 2027 over te gaan op de nieuwe regeling. Het pensioenfonds zal de haalbaarheid van deze datum continue in de gaten blijven houden en challengen bij alle betrokkenen. Voor- en nadelen van vasthouden aan de ambitiedatum of eventuele herplanning naar 1 januari 2028 zullen daarbij steeds worden afgewogen.

Het pensioenfonds stelt een tussentijdse (partiële) eigenrisicobeoordeling (ERB) op indien zich een significante wijziging in het risicoprofiel van het pensioenfonds voordoet door een veranderde omgeving of strategische besluiten. Het bestuur onderkent de implementatie van de Wet toekomst pensioenen als een significante wijziging in het risicoprofiel. De uitkomsten van de risicoanalyses zullen worden opgenomen in het implementatieplan. Het implementatieplan met de onderliggende risicoanalyses en bijbehorende maatregelen worden door het bestuur beschouwd als (partiële) ERB.

Uiteraard betreft datakwaliteit een belangrijk aandachtspunt. Ontwikkelingen zijn toegelicht in paragraaf 1.5.1. Hierbij volgt het fonds het Kader datakwaliteit zoals gepubliceerd door de Pensionfederatie. De sleutelfunctiehouders en de externe accountant worden bij dit project betrokken voor hun oordelen, bevindingen en aanbevelingen.

De pensioenadministratie krijgt een nieuwe inrichting, passend bij de uitwerking van de Wtp. We volgen de impact op de (kwaliteit) van de uitvoering nauwgezet. Want die impact kan groot zijn. Daarom blijven we hierover in gesprek met TKP.

Ook in 2023 hadden geopolitieke ontwikkelingen invloed op de financiële markten. Het betrof niet alleen de voortdurende inval van Rusland in Oekraïne, ook ontwikkelingen in de Gazastrook hielden de beurzen bezig. Paragraaf 2.1 gaat verder in op de ontwikkelingen in de beleggingsportefeuille en het beleggingsrendement in 2023.

De belangrijkste dreiging van de geopolitieke spanningen ziet het bestuur echter in de toename van de kans op (georganiseerde) cybercrime. Oorlogen worden niet alleen op het slagveld en op economische markten gevoerd, ook cyberoorlog is realiteit. Het feit dat het pensioenfonds gelieerd is aan een overheidsinstantie en over veel persoonlijke data beschikt maakt dat het bestuur de dreiging hoger dan gemiddeld inschat. Gedurende 2023 heeft het pensioenfonds een audit laten uitvoeren specifiek gericht op de beheersing van IT- en cyberrisico’s. De uitkomst is dat het pensioenfonds op IT-gebied een relatief laag risicoprofiel heeft. Echter een geslaagde cyberaanval met gevolgen voor deelnemers valt niet uit te sluiten.

In de ERB spraken we acties af voor maatschappelijk verantwoord beleggen, IT- risicobeheersing (waaronder cybercrime) en het pensioenakkoord. In 2024 werken we hier verder aan. In dat jaar gaan we de ERB ook weer updaten.

In paragraaf 7.4.3 in de risicoparagraaf staat een uitgebreide toelichting op de blootstelling aan deze risico’s en de beheersmaatregelen die we troffen. Er zijn geen aanwijzingen dat deze beheersmaatregelen onvoldoende waren.

Om onze kosten beheersbaar te houden, maken we steeds de volgende afweging: ‘doen we de juiste dingen, op de juiste manier en op het juiste moment’. Zo zetten we onze middelen zo efficiënt mogelijk in. We zijn continu met onze uitbestedingspartijen in gesprek over de (kosten)ontwikkelingen, zodat we, als dat nodig is, tijdig kunnen bijsturen.

We volgen het niveau van de uitvoering en de bijbehorende kosten. Dat doen we onder andere door naar onze begroting te kijken en offertes te vergelijken.
In 2023 stegen de kosten met 0,58 miljoen euro. Vooral de volgende kosten stegen:

• Kosten pensioenuitvoeringsorganisatie (TKP): De kosten stegen door de jaarlijkse indexatie van de tarieven en door de kosten voor het project datakwaliteit.
• Kosten bestuursbureau: Naast de cao-verhoging van 6,5 procent per 1 januari 2023 en 2,5% per 1 december 2023 stegen de kosten door (deels tijdelijke) uitbreiding van de bezetting.
• Kosten toezichthouders: De kosten stegen door een hogere heffing van DNB over 2023.

De kosten die het pensioenfonds maakt voor de implementatie van de Wtp worden vergoed door de werkgever UWV en komen niet ten laste van het pensioenfonds.

We hebben voortdurend aandacht voor de kosten vermogensbeheer. We streven naar evenwicht tussen kosten, risico en rendement. Het bestuur gelooft als langetermijnbelegger te kunnen profiteren van de ‘illiquiditeitspremie’. Illiquide beleggingen beheren vergt meer inspanning en dus meer kosten dan liquide beleggingen. Maar deze illiquide beleggingen hadden in 2023 wel een (veel) hoger rendement dan de liquide alternatieven. Zoals de Pensioenfederatie aanbeveelt, zetten we de kosten vermogensbeheer af tegen ons gemiddeld belegd vermogen.

In onderstaande tabel zijn de vermogensbeheerkosten inclusief de transactiekosten per deelnemer (inclusief de gewezen deelnemers) over de afgelopen vijf jaar vergeleken met het netto rendement: 

In de jaarrekening staan bij de ‘Beleggingsresultaten risico fonds’ alleen de directe kosten vermeld. Dit is het totaal van de directe kosten vermogensbeheer en de directe transactiekosten. De indirecte kosten vermogensbeheer en de indirecte transactiekosten zijn onderdeel van de per beleggingscategorie vermelde (indirecte) beleggingsopbrengsten.

Transactiekosten zijn de kosten van een beleggingstransactie. Transactiekosten betalen we bijvoorbeeld aan een beurs, effectenmakelaar of custodian. De transactiekosten worden ook wel verrekend in de prijs. Deze impliciete transactiekosten berekenen we op basis van een schatting. Hierbij volgen we de aanbevelingen van de Pensioenfederatie. We relateren de transactiekosten aan het gemiddeld belegd vermogen. Van de totale transactiekosten was in 2023 5,51 miljoen euro impliciet (2022: 7,51 miljoen euro).

We vergeleken de kosten vermogensbeheer, inclusief de transactiekosten, met de kosten van vergelijkbare pensioenfondsen. We gebruikten de rapportage van een externe partij (BELL). BELL baseert de rapportage op de cijfers in de jaarverslagen van de pensioenfondsen. Daardoor vindt de vergelijking altijd met een jaar vertraging plaats. We vergeleken onze kosten in 2022 met die van 21 pensioenfondsen met een belegd vermogen tussen de 2 en 16 miljard euro. Om de kosten goed te kunnen vergelijken, herrekende BELL de kosten van die 21 pensioenfondsen, met als uitgangspunt dat zij op hoofdniveau dezelfde beleggingsmix hebben als wij.

De kosten vermogensbeheer, inclusief de transactiekosten, van de peergroep waren 0,44 procent van het gemiddeld belegd vermogen. Onze kosten vermogensbeheer, inclusief de transactiekosten, waren 0,68 procent. Ons overrendement was 0,25 procent tegen -0,44 procent van de peergroep.

De vermogensbeheerkosten van de meeste beleggingscategorieën waren vergelijkbaar met of lager dan het marktgemiddelde. Alleen onze vermogensbeheerkosten van de categorie private markets lagen boven het gemiddelde van de meeste andere pensioenfondsen. Ons hoge overrendement (7,7 procent tegen 1,2 procent bij de peergroep) maakte deze hogere kosten meer dan goed. Het bestuur oordeelt dat het niveau van de vermogensbeheerkosten bij ons beleggingsbeleid past en bij de rendementen die we met dat beleid genereren.