5. Verslag raad van toezicht

Het jaar 2023 kenmerkt zich door de voortdurende oorlog in Oekraïne, de dalende rente, meer vacatures dan werklozen en de voorbereiding op de Wet Toekomst Pensioenen (WTP). Het pensioenfonds is op een goede wijze door het jaar gekomen, met per eind december 2023 een beleidsdekkingsgraad van 121,2 procent en een actuele dekkingsgraad van 116,6 procent. Het pensioenfonds was per eind 2023 opnieuw in staat om de pensioenaanspraken voor actieve deelnemers te indexeren. Het was niet mogelijk om de pensioenaanspraken voor de gepensioneerden en slapers te indexeren vanwege vigerend beleid: de prijsinflatie over 2023 was negatief.

Het bestuur heeft op correcte wijze zijn werk uitgevoerd en hierbij andere organen veelvuldig betrokken op het gebied van de WTP.

De raad heeft als taak om goedkeuring te geven aan besluiten van het bestuur inzake:

• het bestuursverslag en de jaarrekening;
• de profielschets voor bestuurders;
• het beleid inzake beloningen, met uitzondering van de beloning van de raad van toezicht;
• gehele of gedeeltelijke overdracht van de verplichtingen van het pensioenfonds of de overname van verplichtingen door het pensioenfonds;
• liquidatie, fusie of splitsing van het pensioenfonds en het omzetten van het pensioenfonds in een andere rechtsvorm.

In december 2023 heeft de raad in de zelfevaluatie geconcludeerd dat de samenwerking het afgelopen jaar goed was. Dit is mede het gevolg van organische groei in het team. De raad is al langere tijd stabiel. Er zijn enkele verbeterpunten benoemd. Ten eerste is de ondersteuning door het bestuursbureau in 2023 beperkt geweest door personele problemen. Hierdoor heeft de raad naar eigen mening aanvankelijk onvoldoende input gekregen om het beleid van het pensioenfonds over de hele linie te kunnen beoordelen; dit is later gecorrigeerd. Ten tweede heeft de raad erbij stilgestaan of zijzelf voldoende kritisch is over onderwerpen die het pensioenfonds ook op de lange termijn raken en wanneer zich een situatie zou voordoen waarin het toezicht moet worden verscherpt, met name bij de invoering van de Wtp. Op dit moment spelen er naar indruk van de raad geen urgente zaken die zijn blijven liggen. 

Wet Toekomst Pensioenen (Wtp)
Zoals hierboven reeds opgemerkt, beschikt het pensioenfonds over een goed functionerende governance rondom de implementatie van de Wtp, vormgegeven door de Taskforce Wtp. Vanuit het bestuur is er veel aandacht voor de invoering van de Wtp en worden voldoende inspanningen verricht om de kennis op het vereiste niveau te brengen. Het bestuur heeft in 2023 met behulp van de Taskforce en het bestuursbureau het benodigde inzicht verkregen voor de invoering en de benodigde aanpassingen ten behoeve van Wtp bij sociale partners en uitbestedingspartijen. 

Gedurende het jaar werd steeds beter duidelijk welke potentiële knelpunten het bestuur ziet om de beoogde invoeringsdatum te behalen. Zo heeft het pensioenfonds doorlopend contact met zijn pensioenadministrateur – zowel op het niveau van het Wtp project, de uitvoering, als directie. Er zijn regelmatig signalen van vertraging die op dit moment nog kunnen worden ingelopen. Hiermee laat het pensioenfonds zien dat het voldoende overzicht heeft over de benodigde wijzigingen in de uitbestede activiteiten, hoe weerbarstig de uitdagingen in de transformatie van de pensioenadministratie ook zullen zijn. Ook met de bewaarder en fiduciair beheerder, die tezamen een belangrijke rol zullen vervullen bij de invoering van het nieuwe pensioencontract, is veelvuldig contact. 

Het verantwoordingsorgaan geeft aan niet altijd voldoende (tijdig) te worden geïnformeerd. Hiertoe worden inmiddels onder meer extra Wtp-sessies in aanwezigheid van leden van het VO belegd. Het bestuur is zich bovendien terdege bewust van het belang om de voorkeuren van sociale partners ten aanzien van de Wtp vast te leggen. Op dit vlak zijn in 2023 onvoldoende vorderingen geboekt, waarbij sociale partners nog de mogelijkheid voor een alternatieve invulling van het contract lijken open te houden. Hoewel het bestuur de gevolgen van deze vertraging goed overziet en het gesprek met sociale partners opzoekt, is er wel spanning komen te staan op de oorspronkelijke planning van het project met de beoogde invoerdatum van 1 januari 2026. De raad beoordeelt de voortgang van de invoering van de Wtp zowel door sociale partners als bij de pensioenuitvoerder per eind 2023 als kritisch.

Aanbeveling
Op de inhoud van het project zit voldoende sturing. Het bestuur dient nog beter grip te houden op de planning. In de governance hiervan bij het pensioenfonds, is het van belang om alle organen eerder deelgenoot te maken van documenten en informatie, zodat besluitvorming in een later stadium niet verder onder druk komt te staan.

Toeslagverlening
Ondanks de aanhoudende beweeglijkheid op de financiële markten bleef de dekkingsgraad van Pensioenfonds UWV zich in 2023 gezond ontwikkelen, waardoor de pensioenen van actieve deelnemers per 1 januari 2024 met 6,5 procent konden worden verhoogd. De pensioenen van oud-deelnemers en uitkeringsgerechtigden konden echter niet worden verhoogd vanwege vigerend beleid: de prijsinflatie over 2023 was negatief. Daarnaast heeft het bestuur in de overwegingen meegenomen dat er voldoende financiële middelen moeten overblijven voor de overgang naar de nieuwe regels voor pensioen. Hiermee blijft er een goede kans dat het pensioenfonds ook in 2025 en 2026 de pensioenen kan verhogen. 

Een belangrijk gevolg van deze verschillen is een verhoogde aandacht voor de evenwichtige belangenafweging door bestuur, Verantwoordingsorgaan, intern en extern toezicht en deelnemers in de aanloop naar de invoering van de Wtp. Bij de overgang naar het nieuwe stelstel vindt een herverdeling van fondsvermogen plaats, waarin veel elementen van toeslagverlening uit het verleden opnieuw door deelnemers onder de loep zullen worden genomen.

Aanbeveling
De evenwichtige belangenafweging van alle groepen binnen het pensioenfonds blijft altijd een belangrijk punt. Op dit moment is het immers nog niet duidelijk of het pensioenfonds bij de overgang over voldoende reserves beschikt om groepen waar nodig voldoende te compenseren binnen de Wtp.

Diversiteit
Het thema diversiteit heeft aandacht gekregen tijdens de zelfevaluatie van het bestuur en in gesprekken met de raad. Het belang van diversiteit wordt door het bestuur onderstreept door diversiteitscriteria in de profielschets voor bestuurders aan te scherpen en voor het diversiteitsbeleid van het pensioenfonds aandacht te vragen in gesprekken met de werkgever. Dit moet ertoe leiden dat voorgedragen kandidaten beter aansluiten op de door het bestuur gewenste profiel en een afspiegeling vormen van de deelnemers. Pensioenfonds UWV streeft naar vertegenwoordiging van kandidaten in de besturen afkomstig van alle kantoren verspreid over het land.

Governance: bestuur
Het bestuur functioneert als een team. Dat blijkt uit de gezamenlijke sessies waarin de bestuurders actief participeren en er goede discussies plaatsvinden. Aandachtspunten in de onderlinge samenwerking zijn opgepakt. De beraadslagingen en overwegingen bij bestuursbesluiten worden beter vastgelegd in de notulen bij de bestuursvergaderingen. Het inzicht in de door het bestuur gemaakte belangenafwegingen bij bestuursbesluiten neemt daardoor toe. 

De transitie naar het nieuwe pensioenstelsel heeft de volle aandacht van het bestuur. Voor de inhoudelijke – en proceskant laat het bestuur zich bijstaan door verschillende externe adviseurs. Dit heeft geleid tot de uitwerking van vertrekvarianten voor de inrichting van de nieuwe regeling. De Wtp betreft complexe materie die voldoende kennis en inzicht vraagt bij alle bestuursleden om samen tot evenwichtige besluitvorming te kunnen komen. 

De expertise op het gebied van (duurzaam) beleggen is iets afgenomen door het vertrek van een bestuurslid en een expert. Er zijn gelukkig nog steeds voldoende beheersmaatregelen en resterende kennis om tot de juiste beslissingen te komen. Op het gebied van operationeel risico en IT is het bestuur goed geëquipeerd. Naar de toekomst toe blijft het uitdagend om alle ontwikkelingen te kunnen volgen en aansturen.

Aanbeveling
De raad beveelt het bestuur aan in de komende periode nog meer in te zetten op kennis en inzicht in de Wtp. Hiertoe behoren ook de effecten op beleggingen, de aansluiting tussen beleggingen en pensioenadministratie, en het IT-landschap. In dat kader zou de Wtp als subcategorie in de geschiktheidsmatrix van de bestuurders kunnen worden opgenomen, zoals dit ook voor andere onderwerpen is voorgesteld tijdens de zelfevaluatie van het bestuur.

Governance: bestuursbureau
Net als vorig jaar is de werkdruk voor het bestuursbureau onverminderd groot. Dit komt door de combinatie van de gebruikelijke werkzaamheden en de toenemende werklast ter voorbereiding op de transitie naar het nieuwe pensioenstelsel. Daarbij heeft de organisatie in korte tijd een aantal personeelsmutaties moeten opvangen, waardoor de druk nog is toegenomen. De raad heeft het afgelopen jaar ook zelf soms ervaren dat de kwaliteit van de ondersteuning onder deze ontwikkelingen heeft geleden. Onder deze moeilijke omstandigheden hebben de medewerkers van het bestuursbureau hun taak goed volbracht. Wij spreken onze waardering daarvoor uit.

Continuïteit in het functioneren van het bestuursbureau is cruciaal juist in deze transitiefase. We hebben onze zorgen daarover gedeeld met het bestuur en hen verzocht de nodige maatregelen te nemen om die continuïteit te waarborgen. Inmiddels zijn nieuwe medewerkers aangetrokken en we zien uit naar de samenwerking met de nieuwe teamleden.

Governance: verantwoordingsorgaan
De governance van het pensioenfonds vormt een afspiegeling van de deelnemers. Binnen het VO kunnen uiteenlopende belangen of meningen bestaan, bijvoorbeeld over de toepassing van het toeslagenbeleid van het pensioenfonds of over de verdeling van het fondsvermogen bij overgang naar de nieuwe pensioenregeling. De raad heeft de indruk dat de discussie hierover binnen het VO vanuit het fondsbelang wordt gevoerd. 

Namens de raad zijn ook gesprekken gevoerd met VO leden. De raad heeft dit als nuttig ervaren en zal dit in de toekomst blijven doen. 

Bij de beoogde overgangsdatum van het pensioenfonds per 1 januari 2026 naar de nieuwe pensioenregeling dient het VO dit voorjaar advies uit te brengen over het invaarbesluit en de verdeling van het fondsvermogen bij de overgang. Het VO is goed bemenst, wat leidt tot de juiste gesprekken over deze complexe materie. Mede omdat niet iedereen op hetzelfde kennisniveau zit, is het van groot belang om het VO tijdig van informatie te voorzien. Hiermee kan het VO zich beter voorbereiden op de aankomende keuzes ten aanzien van Wtp, en waar nodig extra aandacht besteden aan de consequenties van de besluiten van het bestuur in de komende jaren. Vanaf de zomer van 2023 is er intensivering geweest van informatieverstrekking aan het VO. Het VO blijkt onvoldoende tijd te hebben om hiervan voldoende gebruik te maken. Het Verantwoordingsorgaan heeft een adviesrecht t.a.v. een evenwichtige transitie. Er geldt ook een regulier adviesrecht voor het VO t.a.v. afspraken over de solidariteitsreserve, invaren en het communicatiebeleid. Vanwege de wettelijk te vervullen rol van het VO maakt de raad de volgende aanbeveling. 

Aanbeveling
Het bestuur wordt aanbevolen om op korte termijn samen met het VO een stappenplan op te stellen dat beoogt de kennis en het inzicht over de Wtp bij de leden van het VO te vergroten, ter voorbereiding op aankomende beslissingen.

Belangenbehartiging gepensioneerden
De vereniging van gepensioneerden van het UWV (GVU) profileert zich in toenemende mate als een gesprekspartner voor het pensioenfonds. Dit wordt goed opgepakt door periodiek informatiebijeenkomsten met de GVU te organiseren. De GVU speelt als belangenvereniging van gepensioneerden ook een rol in de overgang naar het nieuwe pensioenstelsel. Vanuit governance optiek is het van belang dat de rol van de GVU wordt gescheiden van de gepensioneerden geleding in het VO en dat dit onderscheid ook in de communicatie van het VO met de GVU tot uitdrukking komt. Het gaat bij het VO om de algemene evenwichtigheid en het is belangrijk dat via het VO ook de slapers en actieven zich voldoende vertegenwoordigd voelen. Op deze wijze blijft de rolverdeling zuiver en kan de GVU als belangenvereniging haar inbreng geven.

Risicobereidheidsonderzoek (RBO)
In het voorjaar heeft het pensioenfonds een risicobereidheidsonderzoek onder de deelnemers uitgevoerd. Daaruit blijkt dat de deelnemers een lager risicoprofiel hebben dan die bij vergelijkbare pensioenfondsen. Het RBO is ook van invloed op het beleggingsbeleid. Net als vorig jaar volgt de raad met belangstelling de stappen die het pensioenfonds zet om het RBO via de risicohouding een plaats te geven in het beleggingsbeleid van het pensioenfonds, ook onder de nieuwe pensioenregeling.

Risicomanagement en IT
Het risicomanagement is goed ingericht bij het pensioenfonds en de afgelopen jaren is de intensiteit van beleid en controle op IT en datakwaliteit toegenomen. De Sleutelfunctiehouder Risicobeheer vervult een goede rol in het aanscherpen van de beoordeling bij keuzes door het bestuur.

Een ontbrekend onderdeel in de standaardrapportages van risicomanagement is de werking van de governance. Hoewel dit over het algemeen goed gaat, zullen de komende jaren spannend worden door besluitvorming rondom de Wtp, en de krapte op de arbeidsmarkt van uitbestedingspartners en van het bestuursbureau. Expertise in het bestuur is nodig om de daarmee verbonden continuïteitsrisico’s te onderkennen en om voldoende tegenwicht te kunnen bieden in de samenwerking met de uitbestedingspartners en het bestuursbureau. Dit tegenwicht kan worden geboden door adequate regie op de uitbesteding en aansturing van projecten. Vanuit de raad worden geregeld vragen gesteld over de kosten van de uitbestedingspartners met inachtneming van het feit dat vooraf bekend was dat de Wtp extra kosten mee zou brengen. Aandacht voor de werking van de governance en expertise van de uitbestedingspartners en het bestuursbureau- vereenvoudigt zodoende het proces van de Wtp transitie.

Aanbeveling

Het bestuur wordt aanbevolen om binnen het risicomanagement ook nadrukkelijker aandacht te geven aan:

• voorbereiding op de governance van het pensioenfonds bij/na invoering Wtp;
• mogelijke belangenverschillen tussen verschillende groepen deelnemers;
• vertegenwoordiging van deelnemers in alle organen;
• de eigen regie over de uitbestedingspartners.

Ten aanzien van de aanbevelingen over 2022 heeft de raad geconstateerd dat deze waar mogelijk opgevolgd zijn. De raad meent dat de gevolgen voor de governance van het pensioenfonds na invoering van het nieuwe pensioenstelsel meer de aandacht zou mogen krijgen in de strategiebijeenkomsten in het bestuur.

Onder meer kan de vraag gesteld worden hoe de samenstelling van het bestuur eruit dient te zien en welke verwachtingen er na invoering van de Wtp zijn van individuele bestuurders. Over 2022 heeft de raad hier een opmerking over gemaakt en het thema blijft onverminderd relevant.

Visie

De raad kijkt ten behoeve van het pensioenfonds en de deelnemers grofweg naar drie aandachtsgebieden:

1. fiduciair en vermogensbeheer;
2. pensioenregeling en governance;
3. risicomanagement, financiën en IT.

De raad volgt de Code Pensioenfondsen, waarbij voor de komende jaren de deelnemer centraal staat, duurzaamheid en diversiteit en inclusie extra aandacht krijgen. De raad houdt toezicht op afstand, wat grotendeels ook een oordeel achteraf in zich heeft, dat in de regel schriftelijk wordt vastgelegd. Daarnaast ondersteunt de raad het bestuur met gevraagd en ongevraagd advies.

Er vindt daarnaast een directer toezicht plaats, onder meer door vervroegd het gesprek met het bestuur, het bestuursbureau en het Verantwoordingsorgaan aan te gaan en door bestuursstukken te ontvangen die nog niet zijn vastgesteld.

De raad realiseert zich dat deze zelf ook onderdeel uitmaakt van de governance en legt zich daartoe – in aanvulling op eisen van het pensioenfonds en externe toezichthouders – (hoge) eisen op. Dit geldt zowel voor gedrag, compliance, als zorg voor permanente educatie en zelfevaluatie. Jaarlijks worden thema’s benoemd die, in aanvulling op standaardonderwerpen van toezicht, extra aandacht vereisen.

Voor 2024 is het evident dat de bewaking van de voortgang van de implementatie van de Wtp prioriteit heeft. Evenwichtige belangenafweging, governance besluitvorming en uitvoeringsvaardigheid bij de uitbestedingspartners vormen daarbij belangrijke aandachtspunten.

Overige thema's zijn:

• duurzaamheid beleggingen en algemeen beleid pensioenfonds;
• stabiliteit governance, met geschiktheid, inclusie/diversiteit als aandachtspunten;
• risicomanagement (zowel in de operatie als het organiseren van verandervermogen);
• toekomst pensioenfonds en governance na invoering Wtp.

Het bestuur bedankt de raad van toezicht voor de grondige beoordeling en het positieve oordeel. Het bestuur onderschrijft de aanbevelingen van de raad van toezicht. Voor de opvolging van de aanbevelingen is een plan van aanpak opgesteld. In dit plan van aanpak is aangegeven op welke wijze invulling gegeven zal worden aan de aanbevelingen van de raad van toezicht en wanneer de afronding gepland staat.