3. Goed pensioenfondsbestuur

Stichting Pensioenfonds UWV is het ondernemingspensioenfonds van het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV) en is statutair gevestigd in Amsterdam. De stichting werd op 1 januari 2003 opgericht en staat bij de Kamer van Koophandel ingeschreven onder nummer 34183728. 

De afbeelding hieronder laat de organisatiestructuur van Pensioenfonds UWV zien. Er waren in 2022 geen veranderingen in de organisatiestructuur.

Het bestuur evalueert elk jaar zijn eigen functioneren. Eens in de drie jaar gebeurt dat met externe begeleiding. In 2022 deed het bestuur de zelfevaluatie zelf. Tijdens de zelfevaluatie staan de bestuursleden stil bij de manier waarop ze besturen. Ze besteden ook aandacht aan gedrag en cultuur. De uitkomsten van de zelfevaluatie gebruiken ze om de governance van het pensioenfonds te versterken. Het bestuur constateerde bijvoorbeeld dat de diversiteit in het bestuur kan verbeteren. Dit gaat echter niet van de een op de andere dag. We blijven de wens tot meer diversiteit actief uitdragen naar de partijen die bestuursleden voordragen.

Daarnaast staat het bestuur jaarlijks stil bij het onderwerp integriteit. Dit gebeurt in een aparte integriteitsessie onder leiding van de complianceofficer. In 2022 was ‘soft controls’ het thema. Een medewerker van Bureau Integriteit van UWV verzorgde de inhoud van deze sessie. We hebben een gedragscode. Jaarlijks tekenen de bestuursleden en andere verbonden personen voor de naleving van de gedragscode.

Het bestuur heeft voortdurend aandacht voor de kennis en vaardigheden die nodig zijn om zijn taken goed te kunnen vervullen. De deskundigheidsmatrix maakt inzichtelijk op welke onderwerpen kennisontwikkeling nodig is. Net als in voorgaande jaren was in 2022 vermogensbeheer een belangrijk onderwerp. De adviseur opleidingen hielp het bestuur om de kennis van vermogensbeheer te vergroten. Aan iedere bestuursvergadering ging een kennissessie vooraf. Dan werden vermogensbeheervraagstukken besproken die tijdens de vergadering aan bod kwamen. Daarnaast vonden in 2022 themasessies plaats over specifieke onderwerpen. Voorbeelden zijn de jaarlijks terugkerende integriteitsessie en een themasessie over IT-risicobeheersing.

We hebben HRM-beleid om de geschiktheid van bestuursleden en de diversiteit en de continuïteit binnen het bestuur te waarborgen. Het HRM-beleid richt zich op het aantrekken en behouden van geschikte bestuursleden en op het bevorderen van hun deskundigheid. Het doel is een beheerste en integere bedrijfsvoering op de lange termijn. Het HRM-beleid past bij onze omvang, organisatie en werkzaamheden. We evalueren het beleid minimaal elke drie jaar.

We hebben een beheerst en duurzaam beloningsbeleid. In ons beloningsbeleid staat welke vergoeding de bestuursleden, de leden van het verantwoordingsorgaan, de raad van toezicht en externe leden voor hun werkzaamheden krijgen. Met ons beloningsbeleid willen we geschikte leden aantrekken en behouden. We hebben het beloningsbeleid zo ingericht dat we het integriteitrisico goed kunnen beheersen. Het beloningsbeleid moedigt bijvoorbeeld niet aan om te grote risico’s nemen. Het beloningsbeleid staat op onze website. 

We verstrekken geen leningen aan bestuurders. Ook zijn er geen vorderingen op (oud-)bestuurders.

Pensioenfondsen moeten laten zien dat ze de juiste dingen doen om goed te functioneren. Ook moeten ze uitleggen wat ze doen. De Code Pensioenfondsen helpt daarbij. Het doel van de Code Pensioenfondsen is het functioneren van het bestuur verbeteren én inzichtelijk maken. In de code staan normen voor ‘goed pensioenfondsbestuur’. De Pensioenfederatie en de Stichting van de Arbeid hebben deze normen samen gemaakt. De Code Pensioenfondsen heeft acht thema’s. Bij elk thema horen een principe en een aantal normen.

In 2022 traden de heer Ramautarsing en de heer De Groot af als bestuurslid namens de deelnemers. We bedankten hen voor hun inzet.

We benoemden:
• mevrouw Busstra als plaatsvervangend bestuurslid namens de werkgever
• de heren Van Pelt en Van der Linden als bestuursleden namens de deelnemers
• de heer Dudink als plaatsvervangend bestuurslid namens de deelnemers
• de heer Timmer als bestuurslid namens de (pre)pensioengerechtigden (hij was plaatsvervangend bestuurslid)
• de heer Lemkes als plaatsvervangend bestuurslid namens de (pre)pensioengerechtigden

Op 1 september liep de eerste termijn van mevrouw Perik af. Zij werd benoemd voor een tweede termijn van vier jaar. De raad wees haar opnieuw aan als voorzitter.

• De heren Van Mil, Leliefeld, Hoekstra en Van de Burgt traden af als leden namens deelnemers. De heren Van Lith en Slootweg traden af als leden namens de pensioengerechtigden. We bedankten hen voor hun inzet.
• Namens de deelnemers traden mevrouw Van der Veen, mevrouw Cnossen, de heer Bakim en mevrouw Quaedflieg toe als lid en mevrouw Janssen als plaatsvervangend lid. 
• Namens de (pre)pensioengerechtigden traden de heren Bos en Wijnekus als lid en plaatsvervangend lid toe.

Het bestuur streeft naar ten minste één vrouw en één lid jonger dan 40 jaar in het bestuur en in het verantwoordingsorgaan. De tabel hieronder geeft een overzicht van de diversiteit van het bestuur, de raad van toezicht en het verantwoordingsorgaan op 31 december 2022. We telden ook de plaatsvervangers mee.

De Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) geldt sinds 2018. De AVG wijst pensioenfondsen aan als ‘verwerkingsverantwoordelijke’ van persoonsgegevens. Als verwerkingsverantwoordelijke moeten we expliciet kunnen aantonen dat we voldoen aan de eisen van de AVG.

Naast de gewone, jaarlijks terugkerende uitvragen vonden in 2022 geen (doorlopende) onderzoeken van DNB plaats.

In 2022 kregen we geen waarschuwingen of aanwijzingen van DNB. DNB legde ons ook geen dwangsommen of boetes op. Er werd geen bewindvoerder aangesteld. De bevoegdheidsuitoefening van onze organen was niet gebonden aan toestemming van DNB.

De AFM legde in 2022 geen toezichtsmaatregelen aan ons op.

Kempen Capital Management (KCM) is onze fiduciair manager. De fiduciair manager houdt namens ons toezicht op de beleggingsmandaten en beleggingsfondsen van onze externe vermogensbeheerders. Ook adviseert de fiduciair manager het bestuur over het (strategisch) beleggingsbeleid, de portefeuillesamenstelling, het beleid voor maatschappelijk verantwoord beleggen en de selectie en evaluatie van externe vermogensbeheerders. De fiduciair manager treedt op als coördinerend vermogensbeheerder bij de uitvoering van het beleggingsbeleid door de externe vermogensbeheerders. De fiduciair manager is zowel beheerder van de totale beleggingsportefeuille als eerstelijns risicomanager. In deze rol is de fiduciair manager ook verantwoordelijk voor de monitoring en rapportage van de activiteiten van de externe vermogensbeheerders. In 2022 evalueerden we de dienstverlening van onze fiduciair manager. Daarvoor voerde een externe consultant een marktverkenning uit. Op basis van de toekomstbestendigheid, het niveau van de dienstverlening en de kosten besloten we verder te gaan met KCM.

Cardano is manager van onze derivatenportefeuilles. Deze gebruiken we voor de afdekking van het renterisico en het valutarisico. In de derivatenportefeuille zet Cardano ook kredietwaardige staatsobligaties in, om het renterisico af te dekken.

Bank of New York Mellon (BNYM) is onze bewaarbank (custodian), beleggingsadministrateur en onderpandmanager. Daarnaast is BNYM verantwoordelijk voor de onafhankelijke performanceberekening en de onafhankelijke monitoring van beleggingsrestricties.

TKP Pensioen voert onze pensioenadministratie, financiële administratie en pensioencommunicatie uit. We maakten strikte afspraken over het niveau van de dienstverlening voorafgaand aan en tijdens de transitieperiode naar de nieuwe pensioenregeling in het kader van de Wtp. Onder bepaalde voorwaarden kunnen we het contract eerder beëindigen.

Willis Towers Watson (WTW) is de actuarieel en pensioenjuridisch adviseur van het fonds.

Integraal risicomanagement (IRM) is een continu proces dat we op vaste momenten evalueren om het verder te kunnen verbeteren.

Ons belangrijkste doel is een zo goed mogelijk pensioenresultaat halen voor de deelnemers, met de ambitie om in de toekomst toeslagen te kunnen verlenen. Om dit doel te bereiken neemt het bestuur weloverwogen risico’s. De risico’s die het bereiken van dit doel kunnen belemmeren, willen we beheersen. Daar is ons risicoprofiel op gericht.

In 2022 besloten we de uitvoering van de staffel waarmee we het renterisico beheersen te bevriezen. In paragraaf 2.1.1 lichten we dit toe. 
In 2022 verbeterde onze actuele financiële situatie, gemeten in dekkingsgraad, significant. Hierdoor kwamen we aan het eind van het derde kwartaal formeel ‘uit herstel’.

De risicohouding is de mate waarin we bereid zijn om risico’s te lopen om onze doelen te bereiken. Hoeveel risico we kunnen lopen is ook afhankelijk van de kenmerken van ons fonds.

Onze risicohouding bestaat uit drie onderdelen:

1. kwalitatieve uitgangspunten;
2. kwantitatieve uitgangspunten op korte termijn (uitgedrukt in het vereist eigen vermogen);
3. kwantitatieve uitgangspunten op lange termijn (uitgedrukt in het pensioenresultaat en de ondergrenzen van de haalbaarheidstoets).

Het bestuur heeft samen met de cao-partijen de beleidsuitgangspunten voor de uitvoering van de pensioenregeling in kaart gebracht. Deze beleidsuitgangspunten zijn de kwalitatieve uitgangspunten voor onze risicohouding. Het zijn ook de belangrijkste uitgangspunten voor beleidswijzigingen.

Het risico op de korte termijn komt tot uitdrukking in de hoogte van de vereiste dekkingsgraad. Onze vereiste dekkingsgraad is 117,1 procent. In 2022 kwamen we aan het eind van het derde kwartaal formeel ‘uit herstel’.

Het risico op de lange termijn komt tot uitdrukking in het pensioenresultaat en de ondergrenzen van de haalbaarheidstoets. We voeren de haalbaarheidstoets elk jaar uit, volgens de wettelijke voorschriften en parameters van DNB. We baseren de haalbaarheidstoets op de pensioenregeling volgens de cao en op onze eigen doelen en uitgangspunten. Het pensioenresultaat bepalen we volgens de voorgeschreven methode en stemmen we af met de cao-partijen. Daarnaast bepaalt het bestuur een kwantitatieve ondergrens die past bij onze risicohouding.

We voeren een risicoanalyse uit om de risico’s te beoordelen. Dat doen we op een integrale manier. In de risicobeoordeling beschrijven we elk risico samen met de beheersmaatregelen die tot een acceptabel restrisico leiden. We behandelen eerst de financiële risico’s en vervolgens de niet-financiële risico’s. De risicobeoordeling staat in bijlage 2.
In onze risicobeoordeling kennen we een bepaalde zwaarte toe aan de risico’s.
In 2022 leidde dat tot het volgende nettorisicobeeld ten opzichte van 2021:

De afgelopen jaren hielden we steeds de vinger aan de pols om verlaging van de pensioenen te voorkomen. In 2022 verbeterde onze financiële positie zodanig dat we uit herstel zijn. Dit betekent:

• Het  meetmoment voor onvoorwaardelijke pensioenverlagingen bij een beleidsdekkingsgraad onder het minimum vereist eigen vermogen (eind 2022: 104,2 procent) schuift door. Het nieuwe  moment is vijf jaar nadat we opnieuw onder dat minimum niveau zijn gezakt.
• We kunnen meer beleggingsrisico’s nemen. In 2023 bepaalt het bestuur op basis van de uitkomsten van de ALM studie of we het strategisch beleggingsbeleid aanpassen. Uiteraard houden we daarbij rekening met de risicobereidheid van onze deelnemers.

Dat we uit herstel zijn, betekent niet dat we op langere termijn de pensioenen niet meer verlagen. De financiële positie van het fonds staat nog steeds onder druk. De waarde van beleggingen kan sterk op en neer bewegen. We kunnen dus niet uitsluiten dat we tijdens de transitie naar de nieuwe pensioenregeling de pensioenen toch nog moeten verlagen. 

In paragraaf 1.5.1 lichten we de ontwikkelingen rond de Wet toekomst pensioenen toe. Het bestuur actualiseert periodiek de relevante risico’s voor de implementatie en de uitvoering van de nieuwe pensioenregeling. Deze risico’s stemmen we ook af met de onafhankelijke risicomanager.

Net als andere jaren organiseerde het bestuur in 2022 de bestuurlijke themasessie strategie. Met als doel de bewustwording van de strategische risico’s te vergroten. In 2022 kwamen vooral de ontwikkelingen rond het pensioenakkoord aan de orde. Het bestuur nam niet alleen inzichten van onze belangrijkste uitbestedingspartijen mee (TKP, KCM en BNYM), maar ook van andere partijen in de branche. Zie ook hoofdstuk 4 Toekomst van het pensioenfonds.

Onze pensioenuitvoeringsorganisatie TKP werkt aan verdere digitalisering van de pensioenuitvoering en pensioencommunicatie. Ook krijgt de pensioenadministratie een nieuwe inrichting, passend bij de uitwerking van de Wtp. We volgen de impact op de (kwaliteit) van de uitvoering nauwgezet. Want die impact kan groot zijn. Daarom houden we een strakke vinger aan de pols bij TKP.

De oorlog die Rusland eind februari 2022 in Oekraïne begon, houdt de hele wereld bezig. Ook ons. We leven erg mee met de mensen die direct of indirect worden getroffen. De oorlog heeft significante impact op de financiële markten. In 2022 leidde onzekerheid over de toevoer van olie en gas tot enorme prijsstijgingen op de markten, zowel voor deze grondstoffen als voor aanverwante producten. Wereldwijd steeg de inflatie tot ongekende niveaus. Mede hierdoor liepen de rentes op. De markten reageerden bewegelijk. In het laatste kwartaal van 2022 keerde de rust op de financiële markten enigszins terug. 

Voor de Russische inval hadden we nog maar een zeer kleine hoeveelheid beleggingen in Rusland. Dit komt doordat we de olie- en gassector uitsluiten en ESG-benchmarks gebruiken. We hadden eind 2022 nog aandelenbeleggingen in zes Russische bedrijven die we nog niet kunnen verkopen vanwege de sancties. Zodra het kan verkopen we deze beleggingen. De waarde van deze beleggingen boekten we in 2022 geheel af. Het totale verlies op de Russische belleggingen in 2022 is ongeveer 10 miljoen euro. We belegden al niet in Russische staatsobligaties en houden vast aan dat beleid. 

Paragraaf 2.1 gaat verder in op de ontwikkelingen in de beleggingsportefeuille en het beleggingsrendement in 2022.

Het bestuur volgde de ontwikkelingen en de (mogelijke) impact van COVID-19 op de voet. De belangrijkste risico’s waren:

• operationeel risico (continuïteit van processen)
• financieel risico (rente, aandelenkoersen en spreads)
• verzekeringstechnisch risico (langleven, overlijden en arbeidsongeschiktheid)

Ook in 2022 had COVID-19 geen invloed op het dienstverleningsniveau van de medewerkers van het bestuursbureau. Ze bleven gemotiveerd en handelden risicobewust en professioneel. We controleerden of onze belangrijkste uitbestedingspartijen de continuïteit van de processen (inclusief monitoring) konden waarborgen. We besteedden specifiek aandacht aan het kritische proces van het tijdig en juist uitbetalen van de pensioenuitkeringen. We constateerden dat de dienstverlening van onze uitbestedingspartners op het afgesproken niveau bleef.

In 2022 vond de reguliere aanpassing van de actuariële prognosetafels plaats. De effecten van COVID-19 werden hierin meegenomen. 

In 2022 had de COVID-19-crisis nog een relatief beperkte impact op de financiële markten en daarmee op de waardering van de beleggingen en de waardering van de verplichtingen. 

In de eigenrisicobeoordeling (ERB) spraken we acties af voor maatschappelijk verantwoord beleggen, IT-risicobeheersing (waaronder cybercrime) en het pensioenakkoord. In 2023 werken we hier verder aan.

In paragraaf 7.4.3. onder punt 7 in  de risicoparagraaf staat een uitgebreide toelichting op de blootstelling aan deze risico’s en de beheersmaatregelen die we troffen. Er zijn geen aanwijzingen dat deze beheersmaatregelen onvoldoende waren.

We hebben voortdurend aandacht voor de pensioenuitvoeringskosten. Kosten zijn nodig om een bepaalde kwaliteit te bieden. Kwaliteit van pensioenbeheer bijvoorbeeld, en van communicatie met deelnemers en pensioengerechtigden. Maar we moeten ook kosten maken om te blijven voldoen aan wet- en regelgeving en (een toenemend aantal) toezichteisen. We streven steeds naar een evenwicht tussen de kosten en de toegevoegde waarde voor de deelnemers.

Om onze kosten beheersbaar te houden maken we steeds de volgende afweging: ‘doen we de juiste dingen, op de juiste manier en op het juiste moment’. Zo zetten we onze middelen zo efficiënt mogelijk in. We zijn continu met onze uitbestedingspartijen in gesprek over de (kosten)ontwikkelingen. Zodat we, als dat nodig is, tijdig kunnen bijsturen.

We volgen het niveau van de uitvoering en de bijbehorende kosten. Dat doen we onder andere door naar onze begroting te kijken en offertes te vergelijken.
In 2022 stegen de kosten met 0,51 miljoen euro. Vooral de volgende kosten stegen:

• Kosten pensioenuitvoeringsorganisatie (TKP): De kosten stegen door de jaarlijkse indexatie van de tarieven en door de kosten voor het project datakwaliteit.
• Kosten bestuursbureau: Naast de cao-verhoging van 2,7 procent stegen de kosten door retentiekosten, wervingskosten en (deels tijdelijke) uitbreiding van de bezetting.
• Kosten pensioencommunicatie: De kosten stegen door meer communicatie-uitingen, hogere portokosten en hogere ‘mijn’-kosten voor ‘mijn overheid/DigiD’. 

We hebben voortdurend aandacht voor de kosten vermogensbeheer. We streven naar evenwicht tussen kosten, risico en rendement. Het bestuur gelooft als langetermijnbelegger te kunnen profiteren van de ‘illiquiditeitspremie’. Illiquide beleggingen beheren vergt meer inspanning en dus meer kosten dan liquide beleggingen. Maar deze illiquide beleggingen hadden in 2022 wel een (veel) hoger rendement dan de liquide alternatieven. Zoals de Pensioenfederatie aanbeveelt, zetten we de kosten vermogensbeheer af tegen ons gemiddeld belegd vermogen.

In onderstaande tabel zijn de vermogensbeheerkosten inclusief de transactiekosten per deelnemer (inclusief de gewezen deelnemers) over de afgelopen vijf jaar vergeleken met het netto rendement

In de jaarrekening staan bij de ‘Beleggingsresultaten risico fonds’ alleen de directe kosten vermeld. Dit is het totaal van de directe kosten vermogensbeheer en de directe transactiekosten. De indirecte kosten vermogensbeheer en de indirecte transactiekosten zijn onderdeel van de per beleggingscategorie vermelde (indirecte) beleggingsopbrengsten. 

Transactiekosten zijn de kosten van een beleggingstransactie. Transactiekosten betalen we bijvoorbeeld aan een beurs, effectenmakelaar of custodian. De transactiekosten worden ook wel verrekend in de prijs. Deze impliciete transactiekosten berekenen we op basis van een schatting. Hierbij volgen we de aanbevelingen van de Pensioenfederatie. We relateren de transactiekosten aan het gemiddeld belegd vermogen. Van de totale transactiekosten was in 2022 7,51 miljoen euro impliciet (2021: 6,08 miljoen euro).

We vergeleken de kosten vermogensbeheer, inclusief de transactiekosten, met de kosten van vergelijkbare fondsen. We gebruikten de rapportage van een externe partij (BELL). BELL baseert de rapportage op de cijfers in de jaarverslagen van de pensioenfondsen. Daardoor vindt de vergelijking altijd met een jaar vertraging plaats. We vergeleken onze kosten in 2021 met die van 15 fondsen met een belegd vermogen tussen de 2 en 16 miljard euro. Om de kosten goed te kunnen vergelijken herrekende BELL de kosten van die 15 fondsen. Met als uitgangspunt dat zij op hoofdniveau dezelfde beleggingsmix hebben als wij.  

De kosten vermogensbeheer, inclusief de transactiekosten, van de peergroep waren 0,59 procent van het gemiddeld belegd vermogen. Onze kosten vermogensbeheer, inclusief de transactiekosten, waren 0,56 procent. Ons overrendement was 2,63 procent tegen 0,98 procent van de peergroep. 

De vermogensbeheerkosten van de meeste beleggingscategorieën waren vergelijkbaar met of lager dan het marktgemiddelde. Alleen onze vermogensbeheerkosten van de categorie private markets lagen boven het gemiddelde van de meeste andere pensioenfondsen. Ons hoge overrendement (36,3 procent tegen 5,7 procent bij de peergroep) maakte deze hogere kosten meer dan goed. Het bestuur oordeelt dat het niveau van de vermogensbeheerkosten bij ons beleggingsbeleid past en bij de rendementen die we met dat beleid genereren.